In het tv-programma Dokters van Morgen van 14 november 2017 ging het over onderzoek naar nieuwe cellen voor mensen met diabetes type 1, in het grote samenwerkingsverband RegMed XB. We kregen er verschillende vragen over, die we hieronder beantwoorden.
In Dokters van Morgen vertelde prof. dr. Eelco de Koning hoe hij nieuwe insulineproducerende bètacellen wil maken uit iemands eigen stamcellen. Zijn team maakt deel uit van het grote onderzoeksinitiatief RegMed XB. In het programma kwam ook eilandjestransplantatie aan bod. Hieronder zie je veelgestelde vragen beantwoord over beide onderwerpen!
Nieuwvorming van bètacellen uit stamcellen
Waar staat RegMed XB voor?
In het consortium RegMed XB (REGenerative MEDicine crossing Borders) werken gezondheidsorganisaties zoals het Diabetes Fonds, Stichting Diabetes Onderzoek Nederland (DON), de Nierstichting en het Reumafonds samen met tientallen wetenschappers, artsen en bedrijven aan het kweken van nieuwe organen en cellen uit stamcellen in het laboratorium.
Wat houdt het onderzoek in?
De onderzoekers halen stamcellen uit bijvoorbeeld de alvleesklier of beenmerg en geven ze allerlei prikkels, op zo’n manier dat ze zich door-ontwikkelen tot bètacellen die insuline produceren. Vervolgens laten de onderzoekers ze vermenigvuldigen tot enorme aantallen: een mens heeft normaal gesproken miljarden bètacellen. Die cellen worden verpakt in een soort zakje dat ergens in het lichaam komt te zitten, bijvoorbeeld in de buik. Daar nemen ze zelf die insulineproductie op zich.
Meer lezen: stamcellen voor diabetes type 1
Kan mijn partner cellen doneren voor deze behandeling?
Nee, dat werkt niet, maar het hoeft ook niet. Want het mooie aan de nieuwe stamcelbehandeling is dat de nieuwe insulineproducerende cellen worden gevormd uit de eigen stamcellen. Daardoor worden de nieuwe cellen ook niet afgestoten door het afweersysteem. Dit zou wel gebeuren bij cellen gevormd uit lichaamsvreemde stamcellen van iemand anders.
Is dit ook iets voor mensen die al jaren diabetes type 1 hebben?
Ja, zeker. Het onderzoek naar de nieuwvorming van insulineproducerende cellen is nog volop in ontwikkeling, maar het is de bedoeling om in de toekomst zoveel mogelijk mensen met diabetes type 1 te behandelen.
Wanneer is de nieuwe stamceltherapie beschikbaar voor mensen met diabetes?
In 2017 is het werk begonnen. Naar verwachting kunnen de eerste testen met mensen beginnen over vijf jaar. Daarna duur het nog zeker vijf jaar voordat we helemaal zeker weten of het veilig is en of het optimaal werkt.
Doneer: Steun onderzoek naar de genezing van diabetes type 1.
Zitten er risico’s aan de nieuwe stamcelbehandeling die ze ontwikkelen?
Ja, er zitten risico’s aan. Zoals het risico dat de nieuwe cellen worden afgestoten. Dat willen de onderzoekers voorkomen door de nieuwe insulineproducerende cellen te verpakken. Maar ook kan er een ontsteking ontstaan bij implantatie, en is het denkbaar dat stamcellen doorgroeien en veranderen in ongezonde cellen. Maar deze risico’s gaan ze natuurlijk eerst goed onderzoeken, voordat ze de nieuwe cellen over een aantal jaar testen op mensen.
Kan zo'n behandeling ook als je al veel complicaties hebt?
Ja, het hebben van complicaties is geen belemmering voor transplantatie van nieuwe cellen. De huidige eilandjestransplantatie gebeurt ook vooral bij mensen met veel complicaties.
Als dit leidt tot een behandeling of genezing, zijn dan ook de complicaties over?
Nee, helaas niet. De hoge bloedsuikers hebben het lichaam mogelijk al op verschillende plekken/ manieren aangetast. Deze schade aan het lichaam is niet omkeerbaar. Mocht de therapie aanslaan, dan stijgt de bloedsuiker niet meer en dan verergeren de complicaties ook niet verder. Dat zou een enorme winst zijn.
Kunnen we stoppen met andere onderzoeken naar de genezing van diabetes type 1?
Nee. Er blijft altijd een kans dat de behandeling om een of andere reden tegenvalt en niet doet wat we hopen. Daarom blijft het Diabetes Fonds ook investeren in meer onderzoeken naar manieren om diabetes type 1 te genezen, zoals het heropvoeden van het afweersysteem. Wellicht wordt het straks ook een combinatie van verschillende methoden.
Het zoveelste resultaat ... wanneer komt nou de genezing? Onderzoek duurt zo lang, het schiet niet op.
Dit resultaat brengt ons verder in de richting van genezing. Diabetes type 1 is een erg ingewikkelde ziekte en dat maakt dat het onderzoek veel tijd kost. Ook al lijkt het alsof we steeds kleine stapjes zetten, die stapjes leiden uiteindelijk gezamenlijk tot een oplossing.
Eilandjestransplantatie
Is het mogelijk om van mijn eeneiige tweelingbroer (die geen diabetes type 1 heeft) de eilandjes te transplanteren?
Nee, dat kan helaas niet, om verschillende medische en ethische redenen. De alvleesklier een kwetsbaar orgaan. Om de eilandjes uit de alvleesklier te halen, moet de hele alvleesklier verwijderd worden. Dan maakt je broer daarna zelf geen insuline maar aan. En de alvleesklier heeft nog meer taken dan alleen het produceren van insuline, zoals het produceren van sappen voor de spijsvertering. Je kunt hem dus slecht missen.
Waarom is de ‘gewone’ eilandjestransplantatie nog niet voor meer mensen beschikbaar?
Jaarlijks voeren artsen in het LUMC in Leiden ongeveer 5 tot 10 eilandjestransplantaties uit. Er zijn niet genoeg donoren om dat bij meer mensen te kunnen doen. De eilandjes zijn afkomstig van mensen die zich geregistreerd hebben als donor en die na hun overlijden hun organen afstaan. Transplantaties vinden plaats bij mensen met diabetes type 1 die zo slecht instelbaar zijn dat het dagelijks leven erg lastig is, of die veel last hebben van complicaties.
Meer lezen: eilandjestransplantatie bij diabetes type 1
Komen kinderen in aanmerking voor een eilandjestransplantatie?
Transplantaties vinden nu alleen plaats bij volwassenen, omdat zij vaker ernstige complicaties hebben doordat ze al jarenlang diabetes type 1 hebben. Als er in de toekomst voldoende (eigen) eilandjes beschikbaar zijn, is het de bedoeling dat zoveel mogelijk mensen worden geholpen, dus ook kinderen.
Steun dit onderzoek
Iedere euro helpt mee, en gaat gegarandeerd onderzoek naar de genezing van diabetes type 1. Doneer voor type 1-onderzoek.