Een hypo is niet alleen vervelend op het moment zelf. Ook negatieve gevolgen op de lange termijn komen voor. Hoe werkt dat precies in de hersenen?
Een dalende bloedsuiker heeft effecten op het hele lichaam, en de hersenen zullen proberen snel een tegenreactie te geven. Gebruik je insuline, omdat je diabetes type 1 hebt, dan heeft die tegenreactie in de hersenen minder effect. Zo kom je in een hypo terecht. Herhaaldelijke hypo’s kunnen ook nog eens vervelende gevolgen hebben via diezelfde hersenprocessen.
De Engelse onderzoeker Rory McCrimmon schreef eerder dit jaar een wetenschappelijk artikel over wat er al bekend is over de effecten van hypo’s op de hersenen. Nog niet alles is zeker, volgens McCrimmon, maar langzaam wordt er meer duidelijk. Stap voor stap geeft hij in het artikel antwoord op de volgende vragen. Ingewikkelde materie maar we proberen het eenvoudig samen te vatten!
Hoe reageren de hersenen op glucose?
Op bepaalde plekken in de hersenen zitten zenuwcellen die gevoelig zijn voor suiker (glucose), de glucosegevoelige zenuwcellen. Er zijn grofweg twee soorten:
- De eerste soort zenuwcellen geeft elektrische signalen door wanneer de hoeveelheid glucose daalt. Die cellen worden dus gestimuleerd.
- De tweede soort geeft juist minder of geen signalen door wanneer de hoeveelheid glucose daalt. Die cellen worden dus geremd.
Dat is het begin van de tegenreactie in het lichaam: minder insuline produceren en meer glucagon. Want glucagon verhoogt immers de bloedsuikerspiegel, doordat het opgeslagen suikers activeert.
Waardoor krijg je dan een hypo?
Mensen met diabetes type 1 voegen insuline van buitenaf toe. Dat betekent dat er een onderhuidse voorraad is. Je lichaam kan daardoor niet even snel reageren op een dalende bloedsuiker door de hoeveelheid insuline te verminderen. Bovendien produceert de alvleesklier na een paar jaar diabetes type 1 steeds minder glucagon. Daardoor krijg je dus een hypo.
Wat doen herhaaldelijke hypo’s in de hersenen?
Ook al werken die processen in de hersenen goed, dan haalt de tegenreactie dus weinig uit. Maar je voelt wel dat je een hypo hebt. Als je vaak een hypo hebt, kunnen die processen in de hersenen veranderen. De zenuwcellen die geremd moeten worden, laten zich niet meer remmen. Althans, alleen nog bij steeds lagere bloedsuikers. Je merkt alleen de ernstigere hypo’s nog op en hebt dus meteen te maken met de gevolgen daarvan. Oftewel: je hebt hypo unawareness, of impaired hypo awareness.
De hersenen houden zichzelf dus eigenlijk voor de gek. Hoe doen ze dat?
Wetenschappers zijn er nog niet uit hoe de hersenen zichzelf precies voor de gek houden. Er zijn al drie manieren gevonden. Waarschijnlijk spelen ze allemaal een rol.
- De hersenen laten niet zomaar alles binnen uit het bloed: er is een bloed-hersenbarrière. Daarin zitten doorgeefluikjes voor glucose. Als hypo's vaak voorkomen, kan de bloed-hersenbarrière meer luikjes gaan maken. Zo komt er meer glucose in de hersenen. Zelfs als de hoeveelheid glucose in het bloed daalt, komt er dankzij die extra luikjes nog steeds genoeg binnen in de hersenen. De glucosegevoelige cellen denken dan dat het wel goed zit. Ten onrechte, want in de bloedsomloop in het lichaam daalt de hoeveelheid glucose verder. De hersenen slaan dan veel te laat alarm.
- De hersenen hebben veel glucose als brandstof nodig. Lactaat, melkzuur, is een alternatieve brandstof. De hersenen kunnen zichzelf ook voor de gek houden door heel effectief lactaat te gebruiken. Daardoor voel je de hypo niet.
- De hersenen kunnen hun reactie ook onthouden. Hoe vaker ze zichzelf voor de gek houden, hoe beter ze dat kunnen.
Waarom doen de hersenen dat?
De hersenen houden zichzelf eigenlijk niet voor niets voor de gek. Het is een aanpassing om periodes met een tekort aan energie door te komen. Bij honger dus. Maar bij diabetes type 1 werkt dat systeem juist averechts. Je hebt op dat moment niet te weinig energie, maar te veel insuline. En juist daar kan het lichaam moeilijk op reageren, waardoor je hypo’s krijgt die je niet opmerkt.
Kun je van hypo unawareness afkomen?
De vraag is natuurlijk of de hersenen dat trucje ook weer kunnen afleren. McCrimmon beschrijft ook onderzoek hiernaar en zie ook dit nieuwsbericht. En ja, strikt vermijden van hypo’s kan ertoe leiden dat hypo unawareness weer verdwijnt. Maar het is nog niet duidelijk of dat voor iedereen met hypo unawareness geldt.
Wat doen hypo’s verder met je hersenen?
Helaas doen hypo’s op de lange termijn nog meer in de hersenen. Ze hebben namelijk invloed op het hele brein en niet alleen op de glucosegevoelige cellen. Dat ligt - gek genoeg - in eerste instantie niet aan de lage, maar aan hoge bloedsuikers, dus de hypers.
Bij hypers ontstaan er meer schadelijke zuurstofverbindingen in een cel dan normaal, ook in een hersencel. Het opruimen van de stoffen werkt minder goed bij mensen die vaak hypers hebben. Ook na een hypo ontstaan die schadelijke zuurstofverbindingen. Door een hypo gaan de bloedsuikers uiteindelijk namelijk ook omhoog. Werkt dat opruimen van schadelijke zuurstofverbindingen niet zo goed meer, dan krijgen cellen ook schade na hypo’s.
Het effect van hypo’s komt dus nog eens bovenop het effect van hypers. Bij jarenlange diabetes kunnen daardoor bij het ouder worden het geheugen en andere hersenfuncties achteruitgaan.
Hypo’s kunnen schadelijk zijn voor de hersenen, maar vooral als ze heel vaak voorkomen. Ze zijn niet altijd te vermijden, wel is het soms mogelijk om ze te verminderen. Ook je arts of verpleegkundige kan hierbij helpen. Overigens is dit artikel een momentopname van de kennis van nu. Veel over hypo's moet nog worden uitgezocht; zo is er nog weinig bekend over de gevolgen van mildere hypo's. Daar wordt een groot Europees onderzoek naar gedaan, Hypo-RESOLVE, waaronder in Nederland. > Hier lees je meer over dat onderzoek.
Op de hoogte blijven?
Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en ontvang regelmatig nieuws over diabetes type 1 per e-mail, met alleen artikelen die voor jou interessant zijn.
Beeld: Shutterstock