Veel tieners willen afvallen, en zo ook tieners met diabetes. Zij slaan nogal eens insuline over of hebben een echte eetstoornis. Wat speelt er bij Nederlandse tieners en wat doe je eraan? We spraken een onderzoeker, een behandelaar en een jonge vrouw die het overkwam.
Minke Eilander is pedagoog bij het VUmc en ze onderzoekt eetproblemen bij jongeren met diabetes type 1. Uit haar onderzoek blijkt dat bijna de helft van de jongeren met diabetes tussen 11 en 16 jaar veel met eten en gewicht bezig is.
Insuline overslaan
Twintig tot veertig procent van de pubers met diabetes laat wel eens insuline weg om af te vallen. Eilander: ‘Door een lagere dosis of een keertje overslaan raken ze inderdaad gewicht kwijt, doordat hun lichaam zonder insuline geen bloedsuiker meer kan opnemen en daardoor vet verbrandt. Sommige jongeren hebben zo’n focus op eten en gewicht dat we spreken van een eetstoornis.’
Piek rond 18 jaar
Ongeveer 1 op de 12 tieners in het onderzoek van Minke Eilander hadden een groter eetprobleem of eetstoornis dan alleen maar af en toe wat zuiniger zijn met insuline. Eilander verwacht dat dit nog iets toeneemt wanneer de kinderen ouder worden. ‘De piek ligt bij 17 tot 19 jaar, wanneer de jongeren meer volwassen zijn en zich meer spiegelen aan bijvoorbeeld mode.’
Geheimhouden
Iemand die uit ervaring spreekt, is Roos Guijt. Zij was 16 toen ze door tegenslagen in haar leven steeds vaker geen insuline spoot. ‘Tijdens een hyper zat ik in een coconnetje, was ik even afgesloten van mijn omgeving.’ Roos viel af door de veelvuldige hypers en was blij dat dit haar wél lukte. Tegelijk at ze ook minder. Haar lichaam wende aan de situatie. ‘Het gevolg was dat als ik goed met mijn diabetes omging, ik direct aankwam, soms 3 kilo per dag.’ Het eetprobleem van Roos was jarenlang een geheim deel van haar leven, omdat ze tegen niemand vertelde waar ze mee zat. En hierin is Roos niet de enige, blijkt uit het Nederlandse onderzoek.
Ook jongens
Vaak wordt gedacht dat vooral meisjes eetproblemen hebben. Een misverstand, zegt Eilander: ‘Wat opvalt in ons onderzoek, is dat verstoord eetgedrag evenveel voorkomt bij jongens als bij meisjes. Alleen leggen jongens de focus niet op afvallen, maar op spieropbouw. Dan voldoe je niet aan de criteria van een eetstoornis, maar dat is het wel.’
‘Vlak voor de diagnose diabetes valt iemand vaak snel af doordat het lichaam geen glucose opneemt. Het is daarom niet moeilijk te bedenken dat als je jezelf te weinig insuline toedient, afvallen dan het gevolg is. Daarnaast gaan sommige jongeren ook overmatig sporten of koolhydraten beperken.’
Eerder complicaties
Een eetprobleem zorgt voor meer schommelingen in de bloedsuikers, en geregelde hypers. Dat leidt vaker tot complicaties op jonge leeftijd, meer ziekenhuisopnames en tot bijkomende psychiatrische aandoeningen. Zo belandde Roos door haar eetprobleem nogal eens in het ziekenhuis met ketoacidose als gevolg van een ernstige hyper.
Ouders weten ook niet alles
De arts en ook ouders hebben vaak maar een beperkt beeld van wat er in een puber omgaat, zegt Eilander. ‘Als je wilt weten of een kind een eetprobleem heeft, dan zal je het toch aan het kind zelf moeten vragen. Maar soms wil een kind hier helemaal niet over praten. Tijdens de puberteit zijn de bloedsuikers moeilijk onder controle te houden en als een tiener zijn gewicht wel onder controle heeft, al is dat op een ongezonde manier, is het niet fijn om dat uit handen te moeten geven.’
Behandeling
Sasja Huisman van het LUMC is psycholoog en behandelt jongeren vanaf 17 jaar en volwassenen met diabetes type 1 met een eetprobleem. ‘Vaak begint een eetprobleem al op puberleeftijd, maar mensen met een eetprobleem zijn er heel goed in om dat verborgen te houden. En als je het al jaren hebt, duurt het ook wel even voordat je er weer vanaf bent. Je blijft er ook vaak nog gevoelig voor in periodes van stress. Dan kan een eetprobleem terugkomen.’
De behandeling verschilt van persoon tot persoon, en vaak spelen angst voor bijvoorbeeld dik worden, negatieve ervaringen en een laag zelfbeeld een rol. ‘Angst behandelen we door exposure, oftewel langzaam laten wennen aan een prikkel. We zoomen ook in op beelden die negatieve ervaringen veroorzaken en maken de ervaring zo minder heftig. Om het zelfbeeld te verbeteren, gaan we in op relaties ten opzichte van anderen.’
Roos zocht hulp
Ook Roos zocht uiteindelijk hulp om van haar eetprobleem af te komen. Een opname in een kliniek voor eetstoornissen was een eerste stap, maar pas toen ze met psycholoog Sasja, een diëtist en een docent van haar opleiding begon te praten, ging het de goede kant op. ‘Zij namen me serieus en zagen de persoon achter de diabetes. Ik besefte dat ik er niet alleen voor stond. In een dagboekje hield ik bij hoe het ging. Als ik het even niet zag zitten, las ik terug wat al bereikt had.’
Roos overwon haar eetprobleem. Inmiddels is ze 25 en heeft ze niet meer de neiging om te weinig insuline te spuiten. ‘Nu kan ik weer naar de toekomst kijken. Ik ben aan het trainen voor de marathon van New York. En als ik volgend jaar mijn diploma heb, ga ik werken als diabetesverpleegkundige. Ik wil zelf jongeren hiermee kunnen helpen.’
Meer openheid voorkomt problemen
Zie je bij je kind signalen van een eetprobleem? Wees open naar je kind en maak het bespreekbaar. Vraag ook advies aan het diabetesteam.
Meer openheid tijdens de diabetescontroles is belangrijk om eetproblemen bij tieners vroeg te signaleren of zelfs te voorkomen, meent Eilander. Een keer per jaar, wanneer de arts de kwaliteit van leven nagaat, zou volgens haar ook eetgedrag aan bod moeten komen. ‘Dan komt het niet onverwachts, maar kan het een begin zijn van een gesprek hierover.’
Vragen over dit onderzoek?
Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en stel je vraag onder dit artikel!