Bijna de helft van de mensen met diabetes type 1 is altijd moe, zo blijkt uit onderzoek. Daarom ontwikkelden Nederlandse onderzoekers een therapie die deze vermoeidheid aanpakt: Dia-Fit.
Mensen met type 1 diabetes noemen vermoeidheid als de meest hinderlijke klacht van diabetes. Dat kwam in 2013 uit het onderzoek van prof. Hans Knoop en prof. Cees Tack van het Radboudumc in Nijmegen, mogelijk gemaakt door het Diabetes Fonds.
Het bleek dat bijna de helft van de mensen met diabetes type 1 (40 procent) ernstig en aanhoudend moe is. Ter vergelijking: bij leeftijdsgenoten zonder diabetes komt chronische vermoeidheid veel minder voor (7 procent).
Therapie tegen vermoeidheid
De onderzoekers hebben onder meer gekeken naar wat de aanleiding kan zijn voor deze vermoeidheid. Bloedsuikers hadden maar voor een klein deel te maken met chronische vermoeidheid.
Vervolgens hebben zij een therapie ontwikkeld onder de naam Dia-Fit, om de vermoeidheid tegen te gaan. Inmiddels hebben 120 mensen met type 1 diabetes deze therapie gevolgd. Met positief resultaat: van hen is 77% direct na de behandeling niet langer ernstig moe.
Voorspellers
Waardoor word je moe? 'Het komt zeker niet doordat mensen het lastig vinden om te accepteren dat ze diabetes hebben', zegt prof. Hans Knoop. 'We weten nu beter waardoor mensen moe blijven en dat hoeft dus niet de diabetes te zijn, daar kunnen meer factoren een rol spelen.'
Voorspellers van ernstige vermoeidheid zijn depressieve gevoelens, pijn, slaapproblemen, het idee weinig controle over de vermoeidheid te hebben, weinig vertrouwen in de diabetes zelfzorg en complicaties. Internist Bastiaan de Galan van het Radboudumc: ‘Dit soort ‘triggers’ komen meer voor bij mensen met een chronische ziekte. Zeker depressieve gevoelens en pijnklachten komen vaker voor bij diabetes. Denk aan neuropatische klachten en gewrichtsklachten.’
Vermoeidheid link met diabetes
‘Patiënten leggen niet altijd de link naar diabetes', merkt De Galan. 'Voor een zere schouder ga je naar de huisarts, en depressieve gevoelens, daar praten we niet makkelijk over. Dit soort klachten hoort wel bij diabetes en maken de ziektelast zwaarder. Als arts vragen we daar ook niet altijd voldoende naar, vind ik. We kijken naar het HbA1c, meten de bloeddruk en vragen hoe het gaat. Misschien moeten we wat meer doorvragen naar de voorspellers van moeheid die uit het onderzoek zijn gekomen.’
Niet de enige
De Galan heeft een tip voor patiënten: 'Benoem de dingen waar je last van hebt, zoals depressiviteit of pijnklachten. Je bent absoluut niet de enige die klachten ervaart en daardoor moe is, meer dan gemiddeld moe. Erken het en benoem het. Kijk samen met je arts wat je aan zou kunnen pakken. De therapie is een goede optie. Mogelijk zijn er ook al praktische dingen die je zelf kunt regelen.’
Mentaal moe
In het onderzoek hadden de mensen gemiddeld 24 jaar diabetes en waren gemiddeld 44 jaar. De Galan: ‘In die leeftijdsfase ben je druk met je werk, je carrière, je gezin. Diabetes is dan echt een extra verzwaring! Het is bij uitstek een ziekte die veel vraagt van patiënten, doordat ze dag en nacht hun bloedglucosewaarden onder controle moeten houden. Dit maakt mentaal moe. Het goed regelen kost energie en daar heb je lang niet altijd zin in!’
Lichamelijk moe
Mentale moeheid maakt ook lichamelijk moe. Hans Knoop, inmiddels werkzaam bij het Amsterdam UMC waar ook het vermoeidheidscentrum is gevestigd: ‘Het is uiteindelijk een gevoel van algehele moeheid. Geen energie om nog veel te ondernemen, of zelfs om de ‘gewone’ dagelijkse dingen te doen.’
‘Uit ons onderzoek blijkt dat een verandering van gedachten en gedrag kan helpen om minder moe te worden. Denk daarbij aan een regelmatig slaappatroon, meer bewegen of activiteiten beter verdelen over de dag. Het idee dat je je maar moet neerleggen bij die vermoeidheid is niet nodig en helpt niet. Het kan ook zijn dat je de vermoeidheid in stand houdt door ertegen te blijven vechten en jezelf te overvragen en uit te putten.’
Cognitieve gedragstherapie
Het onderzoek gaf aanleiding om een cognitieve gedragstherapie te ontwikkelen voor mensen met diabetes en chronische vermoeidheidsklachten. De behandeling bestaat uit online opdrachten en gesprekken met een therapeut.
Samen pak je de gedachten en het gedrag aan die de vermoeidheid mogelijk in stand houden. Deelnemers krijgen oefeningen en tips om hun activiteiten beter te verdelen over de dag, lichamelijk actief te blijven, beter met hun diabetes om te gaan en hun slaap-waakpatroon te verbeteren. Knoop: ‘We zijn blij met het positieve resultaat!’
Wat kun je zelf doen?
Uit het onderzoek bleek ook dat de vermoeidheid maar voor een klein deel komt door een schommelende bloedsuikerspiegel, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht. Er is vrijwel geen verschil gevonden in HbA1c.
De Galan: ‘Toch denk ik dat het goed is om bij jezelf na te gaan of je diabetes dag en nacht goed geregeld is. Ik zie patiënten die opstaan met een waarde van 4.0 mmol/l. Die hebben hoogstwaarschijnlijk in de nacht een hypo gehad. Het is dan niet verwonderlijk dat je overdag moe bent. Gebeurt dit vaker, dan blijft dit gevoel van vermoeidheid.’
Neem vermoeidheid serieus
Knoop: ‘Soms zijn er praktische oplossingen. Er is naar mijn idee niet één gouden tip. Moeheid tegengaan is maatwerk; elke patiënt is uniek. Bij de een helpt het om een ander slaap/waakritme aan te houden, een ander heeft meer lichaamsbeweging nodig en weer een ander kan kijken naar hoe hij of zij tegen de moeheid aankijkt. Eén belangrijke tip: neem het serieus! Zoek samen met je arts naar oplossingen of meld je aan voor Dia-Fit.’
Veel mensen met diabetes type 1 die chronisch moe zijn hebben baat bij Dia-Fit. Dat is nu nog niet breed beschikbaar, maar je kunt wel meedoen met onderzoek naar Dia-Fit waardoor je het kunt volgen. Ook kan een arts kan je daarvoor verwijzen: naar het Nederland Kenniscentrum Chronische Vermoeidheid (NKCV), p/a Amsterdam UMC, locatie VUmc, Intern Adres: PK1 Y186, Postbus 7057, 1007 MB Amsterdam.
Op de hoogte blijven?
Ontvang regelmatig nieuws over diabetes type 1 per e-mail, met alleen artikelen die voor jou interessant zijn. Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en geef je interesses aan!