Genetische aanleg speelt mee bij het ontstaan van diabetes type 1, vooral de zogeheten HLA-genen. (HLA staat voor Human Leukocyte Antigen.) Wat zijn HLA-genen en wat doen ze?
Diabetes type 1 erf je niet rechtstreeks, maar de aanleg ervoor wel. Genen waarvan we weten dat ze extra risico geven op diabetes type 1, zijn genen van eiwitten die samenhangen met de afweer. En bij diabetes type 1 draait het om een afweerreactie tegen de insulineproducerende cellen.
Signalement van indringers
Het lichaam heeft veel verschillende afweercellen die je beschermen tegen indringers, zoals virussen of bacteriën. Een belangrijke taak van de afweer is het herkennen van gevaar. Er zijn dan ook speciale cellen die speuren naar indringers.
Zien de speurders gevaar, dan geven ze dat door aan andere afweercellen, zodat die de indringers aanvallen. Ze verspreiden daarvoor een signalement van de indringer, en daarvoor gebruiken ze HLA-moleculen. Een HLA-molecuul kan namelijk een soort plaatje van de indringer tonen, door kleine eiwitdeeltjes van de indringer vast te houden.
Verschillende HLA-moleculen
Er zijn heel veel varianten van HLA-moleculen en bijna iedereen heeft er verschillende van. De diverse typen HLA-moleculen laten plaatjes van verschillende indringers makkelijker zien dan andere. Welke HLA-moleculen je hebt, bepaalt dus welke plaatjes je afweercellen te zien krijgen, dus welke indringers worden opgespoord en opgeruimd.
Insulineproducerende cellen ‘verdacht’
Bijna de helft (40%) van de mensen met diabetes type 1 heeft het type gen HLA-D3 of HLA-D4. Daardoor laten bepaalde HLA-moleculen té makkelijk plaatjes zien van de insulineproducerende cellen alsof het gevaarlijke indringers zijn. Met als gevolg dat de afweercellen de insulineproducerende cellen aanvallen.
Niet bij iedereen hoger risico
Bepaalde HLA-genen sturen dus de afweercellen te makkelijk af op de insulineproducerende cellen, waardoor diabetes type 1 ontstaat. In ieder geval in Europa, waar veel onderzoek naar genen is gedaan. Maar bij mensen van niet-Europese afkomst verhogen dezelfde typen HLA-genen het diabetesrisico niet, of ze beschermen hen juist tegen diabetes.
Er is dus nog veel meer verder onderzoek nodig voordat we alles begrijpen. En er spelen ook nog veel andere factoren mee bij het ontstaan van diabetes type 1, die worden onderzocht in combinatie met genen.
HLA-genen bepalen
Bij mensen van Europese afkomst die (nog) geen diabetes type 1 hebben, kan aan de hand van HLA-genen hun risico op diabetes worden bepaald. In Nederland gebeurt dit nog niet, omdat er nog geen behandeling is om diabetes type 1 te voorkomen. Wetenschappers gebruiken deze techniek wel om deelnemers te vinden voor onderzoek naar het voorkomen van diabetes.
Op de hoogte blijven?
Ontvang elke 2 weken nieuws over diabetes type 1 per e-mail, met alleen artikelen die voor jou interessant zijn. Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en geef je interesses aan!