Waardoor ontstaat hypo unawareness, dus het verschijnsel dat je hypo’s minder goed opmerkt? Wat doen hypo’s op de lange termijn met je kans op complicaties? Expert Brian Frier vatte een tijdje terug de laatste inzichten samen.
De Schotse prof. dr. Brian Frier van de Universiteit in Edinburgh heeft er al een lange carrière op zitten in het onderzoek naar hypo’s. Hij deelde in september 2017 op het EASD-congres in Lissabon zijn ideeën en laatste inzichten over hypo’s en hypo-unawareness. Je leest hier een samenvatting van zijn presentatie.
Symptomen van een hypo
Frier besprak de symptomen van een hypo en wees erop dat die voor iedereen anders kunnen uitpakken, en ook per leeftijdsgroep verschillen.
Bij kinderen merk je een hypo vaak eerst aan hun gedrag. De gemiddelde volwassene voelt zich algemeen beroerd en ouderen krijgen veel problemen met hun evenwicht. Daardoor worden hypo’s door omstanders vaak niet herkend als een hypo.
Beveiliging neemt af
Hoe werkt een hypo normaal gesproken? De hersenen en alvleesklier merken het direct als de bloedsuiker te laag wordt. Ze sturen meteen een stoot hormonen op pad, waaronder adrenaline en glucagon waardoor de lever opgeslagen glucosereserves loslaat.
Na ongeveer 5 jaar diabetes type 1 werkt de reactie met glucagon niet meer. Dan moet je het hebben van adrenaline, maar ook dat neemt af.
Na 20 tot 30 jaar werken beide hormonen niet meer goed. Daardoor is de automatische beveiliging van het lichaam tegen een te lage bloedsuikerspiegel weg, en kun je alsmaar lager zakken. Gemiddeld hebben mensen met diabetes type 1 twee hypo’s per week.
Wat is hypo unawareness?
Wanneer je diabetes type 1 hebt en je bloedsuiker gaat richting de 3 mmol/l, heb je dat meestal wel op tijd door. Maar het kan ook gebeuren dat je meet en opeens veel lager zit, terwijl je niets hebt gemerkt.
In dat geval voel je een hypo niet meer goed aan; dat staat ook wel bekend onder het Engelse woord hypo unawareness. Maar, zegt Frier, dat je echt helemaal niets merkt komt bijna niet voor. Daarom noemt hij het liever ‘impaired’ hypo awareness, dus verminderd aanvoelen of verminderde gewaarwording.
Later last, en sneller bijtrekken
De hersenen van mensen die hypo’s minder goed voelen aankomen, dus met ‘impaired awareness’, hebben zichzelf aangeleerd om langer dan normaal goed te blijven werken. Ook als ze eigenlijk te weinig glucose aangevoerd krijgen.
Frier liet een onderzoek zien dat mensen vergeleek die wel of niet een hypo voelen aankomen. Bij zakkende bloedsuikerwaarden kreeg de ‘normale’ groep snel symptomen en had veel tijd nodig om bij te trekken. De mensen met impaired awareness gingen minder erg achteruit, en herstelden ook sneller. Dat was ook op PET-scans te zien in de hersenen.
Hoe vaak komt het voor?
Het minder goed opmerken van een hypo kan bij iedereen in meer of mindere mate gebeuren, zegt Frier, maar 1 op de 4 volwassenen met diabetes type 1 voelt een hypo niet. Hun kans op een ernstige hypo is zes keer zo groot als die van mensen die een hypo wel voelen.
Oorzaken
Wanneer ga je hypo’s minder opmerken? Als je kort ervoor al een andere hypo hebt gehad, zoals bekend is. Maar Frier zegt dat kortdurende hypo’s van minder dan een halfuur je gevoel niet verminderen. Het zijn juist de hypo’s die langer duren dan een halfuur, die maken dat je de volgende hypo minder goed opmerkt. En wanneer komen die voor? Juist, ’s nachts als je slaapt en het niet door hebt.
Ook aanleg speelt mee. Onlangs bleek dat mensen met bepaalde variaties in hun genen, meer risico lopen op het verminderd voelen van een hypo. Waar het overigens NIET door komt, benadrukt Frier, is zenuwschade, neuropathie. Dat werd lang gedacht, maar het is echt niet de oorzaak.
Is er iets aan te doen?
Het duurt jaren voordat het zover is dat je hypo’s niet meer opmerkt. En het is ook weer omkeerbaar, al is het lastig. Het kan helpen om een tijdje hypo’s helemaal te voorkomen, door de glucosestreefwaarden tijdelijk hoger te leggen, rond de 10 mmol/l.
Daarnaast kun je samen met je arts kijken naar de verdeling van de soorten insuline over de dag. Continue glucosesensoren helpen er ook zeker bij. Er zijn bovendien trainingen en cursussen die je helpen om hypo’s weer beter op te merken. Er loopt nog steeds veel onderzoek naar betere behandelingen tegen impaired hypo awareness.
Gevolgen van hypo’s voor complicaties
Het lijkt er steeds meer op dat hypo’s op termijn ongezond zijn, al ontbreekt keihard bewijs. Maar Frier somde een hele rij van onderzoeken op die aanwijzingen geven. Het is natuurlijk op het eerste gezicht ook vreemd, complicaties krijg je toch van hoge bloedsuikers en niet van lage? En duren hypo’s niet veel te kort daarvoor?
Hypo’s werken lang door, zegt Frier. Tijdens een hypo gebeurt er veel in je lichaam. Allerlei ontstekingsstoffen en hormonen gaan het lichaam door, en zwerven nog dagenlang rond. Bloed wordt plaatselijk dikker, en kleine bloedvaatjes trekken samen. Met als gevolg dat het lichaam op sommige plekken even te weinig zuurstof krijgt. Al met al: het lijkt erg op wat er gebeurt tijdens een hyper. Het recept voor complicaties dus.
Vergeet de familie niet
Frier kijkt niet alleen naar mensen met diabetes type 1 en hypo’s, maar hij heeft ook aandacht voor familie. Het is natuurlijk voor degene met een hypo heel vervelend, maar ook voor de omgeving. Zorgverleners: vergeet de familie niet, zegt Frier.
Uit onderzoek blijkt dat familieleden van mensen met impaired hypo awareness het gevoel hebben dat ook hún leven beperkt wordt. Ze houden de persoon met diabetes altijd in de gaten om in te grijpen in als het nodig is. De schrik zit er vaak goed in, en familie heeft behoefte aan meer informatie en support.
Kortom …
Hypo’s zijn dus ingrijpender dan vaak wordt gedacht, zowel voor de kwaliteit van leven als voor de gezondheid. Het is belangrijk om ze zoveel mogelijk te voorkomen, maar dat is een hele uitdaging omdat te hoog zitten natuurlijk ook niet goed is.
Het zou ook helpen als de vergoeding van continue of flash-glucosemeters beter geregeld is, zodat je hypo unawareness / impaired awareness beter kunt voorkomen. In steeds meer landen is dat het geval, sinds september 2017 krijgen bijvoorbeeld ook mensen in Engeland meters als de FreeStyle Libre vergoed. Nu Nederland nog!
Op de hoogte blijven?
Ontvang regelmatig nieuws over diabetes type 1 per e-mail, met alleen artikelen die voor jou interessant zijn. Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en geef je interesse aan.