Hypers in de ochtend heten ook wel het dageraad-fenomeen (dawn phenomenon). Waar komen die hoge bloedsuikers vandaan? Het heeft alles te maken met hormonen die ’s nachts extra actief zijn.
Het dageraad-fenomeen wil zeggen dat je ’s ochtends een hoge bloedsuiker hebt, voor of na het ontbijt. Het komt door een hormoonpiek in het lichaam in de tweede helft van de nacht. Die piek heeft iedereen. Alleen leidt het bij mensen zonder diabetes niet tot een hoge bloedsuiker.
In dit dossier:
- Verschillende hormonen
- Insuline raakt op
- Andere oorzaak van hypers?
- Hoe vaak het voorkomt
- Voorkom het dageraad-fenomeen
Verschillende hormonen
Dit gebeurt er normaal gesproken: ’s nachts maakt de alvleesklier minder insuline aan. Dan stijgt de bloedsuiker onder invloed van hormonen als glucagon, groeihormonen, cortisol en adrenaline. Tegen de ochtend komt de alvleesklier weer in actie en geeft wat extra insuline af, zodat de bloedsuiker weer zakt. Het lichaam corrigeert de situatie.
Insuline raakt op
Bij diabetes gaat het anders. Voor het slapengaan had je nog genoeg insuline in je bloed. ’s Nachts heeft het lichaam eerst minder insuline nodig, maar tussen 5 en 8 uur juist weer meer. Tegen die tijd raakt de insuline in het bloed op. Terwijl de andere hormonen in je lichaam de bloedsuiker laten stijgen. Alleen kan het lichaam geen insuline aanmaken om de bloedsuiker te verlagen.
Andere oorzaak van hypers?
Er is nog een andere verklaring in omloop voor een hoge bloedsuiker in de ochtend: het Somogyi-effect. Dit zou ontstaan als je te veel insuline hebt gebruikt. Je krijgt dan ’s nachts eerst een hypo. Als je lichaam hier uit komt, schiet je door naar een hyper in de ochtend. Het is niet duidelijk of het Somogyi-effect echt bestaat. Uit sommige onderzoeken blijkt van wel, uit andere juist niet. Het dageraad-fenomeen bestaat in ieder geval zeker.
Hoe vaak het voorkomt
Hoeveel mensen hebben te maken met het dageraad-fenomeen? Precieze cijfers zijn niet bekend. De schattingen lopen uiteen van 24,1 procent van de volwassenen en 27,4 procent van de kinderen, tot 54 procent van alle mensen met diabetes type 1.
Voorkom het dageraad-fenomeen
Wat kun je doen om het dageraad-fenomeen te voorkomen?
- Beweeg meer in de avond.
- Neem bij de avondmaaltijd meer eiwitten en minder koolhydraten.
- Pas je dieet aan in overleg met je zorgverlener.
- Neem altijd een ontbijt, ook als je al te maken hebt met het dageraad-fenomeen.
- Stap over op een insulinepomp.
- Kies voor langwerkende insuline, zoals glargine, in plaats van middellangwerkende insuline zoals NPH insuline (isofane insuline).
Let op: Wat voor jou de beste aanpak is, kun je het beste bespreken met je arts of verpleegkundige. Zelf de insuline op je pomp bijstellen is bijvoorbeeld geen goed idee. Daar kun je meer hypo’s van krijgen.
Op de hoogte blijven?
Ontvang elke 2 weken nieuws over diabetes type 1 per e-mail, met alleen artikelen die voor jou interessant zijn. Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en geef je interesses aan!