Veel mensen met diabetes krijgen problemen met hun ogen; ze gaan dan slechter zien. Diabetes is één van de grootste veroorzakers van blindheid in Europa! Oogproblemen bij diabetes heet ‘diabetische retinopathie’.
Vroeg of laat krijgt een groot deel van de mensen met diabetes type 1 te maken met diabetische retinopathie: problemen met de ogen. Dat kunnen kleine problemen zijn, maar ook ernstige. Vaak is het ook de eerste merkbare complicatie van diabetes.
Wat zijn de symptomen van diabetische retinopathie?
- niet scherp zien
- dubbelzien
- wazig of troebel zien
- oogontstekingen
- pijn aan de ogen
- tijdelijk onscherp zien
Je kunt ook minder scherp zien bij sterk wisselende bloedsuikers. Dat komt doordat je ooglens reageert op veranderende glucose. Het is vervelend, maar niet ernstig. Hoe beter je diabetesinstelling, hoe minder je er last van hebt.
Wat is de oorzaak van complicaties aan de ogen?
Door jarenlange hoge of sterk schommelde bloedsuikers kunnen de kleine bloedvaatjes in je netvlies zwakker worden. Ze gaan snel kapot, waardoor je littekentjes krijgt in je netvlies. Vooral wanneer die op een bepaalde plek zitten, in de ‘gele vlek’ (macula) van je netvlies, ga je slechter zien. Maar soms merk je het eerst nog niet.
Hoe vaak komen oogcomplicaties voor bij diabetes?
Onderzoekers uit Nijmegen en Rotterdam zagen dat 63% van de mensen met diabetes type 1, 25 jaar na de diagnose oogcomplicaties krijgt. Volgens andere onderzoeken is dit bijna iedereen. Het neemt wel af, maar nog steeds gaat het dus om bijna 2 van de 3 mensen. Het varieert van milde tot ernstige diabetische retinopathie.
Hoe ouder iemand is bij de diagnose, hoe sneller het proces naar diabetische retinopathie verloopt. Nierproblemen en oogproblemen komen bovendien vaker samen voor. Een hoog HbA1c, veel schommelingen en een hoog (totaal) cholesterol helpen niet mee. Alleen een hoog HDL cholesterol beschermt.
Hoe kun je complicaties aan de ogen voorkomen?
Zoals bij alle complicaties is het voor je ogen het beste om hoge bloedsuikers en schommelingen zoveel mogelijk te voorkomen. Een gezond HbA1c en een hoge ‘Time in Range’ helpt dus ook om de vaatjes in het oog te beschermen. De cijfers laten al op korte termijn zien dat je HbA1c een verschil maakt. Het risico om van geen klachten tot ernstige klachten te gaan in 5 jaar tijd is:
- met een HbA1c van 42 mmol/mol (6%): 1%
- met een HbA1c van 86 mmol/mol (10%): 4,3%
Lukt het niet om je bloedsuikers te verbeteren? Bespreek dit dan met je arts of diabetesverpleegkundige en kijk samen of je de behandeling misschien kunt aanpassen.
Je kunt daarbij ook eens kijken of je je cholesterolwaarden kunt verbeteren. Dat beschermt waarschijnlijk ook, volgens Nederlands onderzoekers.
Controle en behandeling van ogen
Regelmatige controle van je ogen is erg belangrijk! De schade aan de ogen kan namelijk niet meer worden hersteld. Wel kan verergering worden voorkomen met een lasertechniek (‘coagulatie’) of met injecties.
Het wordt aangeraden om de ogen jaarlijks te laten controleren. Tenzij bij eerder onderzoek geen bijzonderheden zijn geconstateerd. Dan is eens in de twee jaar genoeg. In Nederland wordt meer dan 70% van alle mensen met diabetes regelmatig gecontroleerd op diabetische retinopathie. Wanneer oogproblemen niet worden behandeld, kun je blind worden. Dat gebeurde vroeger vaak, tegenwoordig gelukkig steeds minder.
Uit een langlopend onderzoek is een paar jaar geleden berekend hoe vaak je mensen met diabetes het beste zou kunnen controleren. Te vaak is niet fijn, maar niet vaak genoeg leidt tot meer ernstige complicaties. De onderzoekers kwamen met een aanbeveling voor mensen zonder complicaties aan de ogen en mensen met lichte, matige of ernstige complicaties. In Nederland is er nog geen sprake van om de richtlijnen te veranderen.
Behandeling met laser
Bij laseren richt de oogarts een heel dunne lichtstraal op de plek in het oog die behandeld moet worden. Dit gebeurt onder verdoving met druppels of een injectie.
Al sinds de jaren zestig is het mogelijk om ogen te laseren die door diabetes zijn aangetast. Laseren helpt goed bij oedeem (kleine, lekkende bloedvaatjes). Soms veroorzaakt het laseren helaas littekens op het netvlies, al is die kans al wel kleiner geworden de afgelopen jaren.
Proliferatieve retinopathie (wildgroei van bloedvaten) is meestal wat ernstiger. Maar ook dan kan laseren goed helpen. De bijwerkingen zijn echter niet de minste: lekkende bloedvaatjes, slechter zicht aan de zijkanten en nachtblindheid. Ook deze bijwerkingen nemen de laatste jaren af.
Behandeling met injecties
Tegenwoordig is laseren niet meer de enige behandeling voor retinopathie. Ook injecties worden veel toegepast. Hiervoor wordt het oog eerst verdoofd met druppels, en ontsmet. De injectie komt vervolgens in het oogwit.
Injecties met een anti-VEGF medicijn (aflibercept, bevacizumab of ranibizumab) helpen goed bij oedeem en bij proliferatieve retinopathie. De bijwerkingen van de injecties zijn minder dan bij laseren. Ook de kans dat een operatie later nodig blijkt, is kleiner. Toch hebben injecties ook nadelen. Je moet vaak elke maand terugkomen voor een nieuwe injectie. En bij bijna de helft van de mensen met oedeem werken de injecties niet optimaal.
Een alternatief voor de anti-VEGF medicijnen zijn corticosteroïden. Die werken ook goed, maar hebben een aantal veel voorkomende bijwerkingen. Daarom worden injecties met corticosteroïden minder vaak gebruikt.
Wat is de beste behandeling voor oogproblemen?
Beide behandelingen werken goed en worden ook steeds beter, blijkt uit een aantal recente overzichtsstudies en is ook te lezen in dit Amerikaanse onderzoek. Toch blijven de nadelen nog steeds bestaan, zoals bijwerkingen. De keuze hing ook vaak af van de plek van de beschadiging, aan de rand of in het midden van het oog. Maar dat maakt voor het resultaat niet uit. Samen met je arts kun je de afweging maken welke behandeling voor jou het beste is.
Welke nieuwe behandelingen voor oogproblemen worden onderzocht?
Wetenschappers zoeken ook naar nieuwe behandelingen die minstens even goed werken, maar minder nadelen hebben. Een implantaat dat langzaam medicijn afgeeft, lijkt te helpen. Daarnaast ontwikkelen weer andere onderzoekers een zalf en oogdruppels. Bij deze laatste twee mogelijkheden gaat het er vooral om een prettigere behandeling te vinden.
Ook worden nieuwe stoffen voor de injecties getest en combinaties van laseren en injecties. Door goed te bestuderen hoe retinopathie ontstaat, ontdekken onderzoekers nieuwe aanknopingspunten voor toekomstige therapieën.
Een manier waarop mogelijke nieuwe behandelroutes gevonden kunnen worden, is door naar erfelijkheid te kijken. Onderzoekers kijken in een grote groep mensen die oogproblemen hebben of ze foutjes in hun erfelijk materiaal kunnen vinden.
Stamcellen zijn ook een interessant idee van onderzoekers. De bedoeling dat deze stamcellen stoffen gaan uitscheiden om bloedvaten in het oog te beschermen. De onderzoekers hopen dat het effect hiervan blijvend is, in plaats van tijdelijk zoals bij laseren en injecties. Het zal nog wel even duren voordat deze behandeling voldoende in mensen is getest.
Betere oogcontroles
In de toekomst helpt kunstmatige intelligentie misschien om oogschade makkelijker vast te stellen. Aan een foto van het oog ziet de computer dan precies wat er mis is en waar het zit. Volgens oogspecialisten kan de computer straks nog preciezer zijn dan zij zelf.
Een grote test in de Verenigde Staten toont aan dat het nog wel even duurt voordat we volledig op de computers kunnen vertrouwen. Vooralsnog krijg je de meest betrouwbare resultaten wanneer je de computerprogramma’s combineert met menselijke experts.
Veel verschillende landen ontwikkelen kunstmatige intelligentie om oogproblemen te herkennen. Onderzoekers in onder andere de Verenigde Staten, China, Frankrijk en Portugal werken hieraan. Ook in België zijn onderzoekers bezig met zo’n computerprogramma.
Dit Belgische programma moet nog wel volop getraind worden om de oogcontroles te verbeteren. Hiervoor moeten heel veel foto’s door mensen worden beoordeeld. Iedereen kan hier via internet aan meehelpen. Je hoeft dus van tevoren geen kennis te hebben.
Wees er op tijd bij
Als je je richt op goede bloedsuikers en je geregeld laat controleren, dan ben je er vaak op tijd bij. De huidige behandelingen met injecties en laseren werken goed om erger te voorkomen. Zo houd je een zo goed mogelijk zicht, ook als je al jaren diabetes type 1 hebt.
Op de hoogte blijven?
Ontvang regelmatig nieuws over diabetes type 1 per e-mail, met alleen artikelen die voor jou interessant zijn. Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en geef je interesses aan!