Door diabetes kunnen de nieren beschadigen. Dit heet diabetische nefropathie. Probeer je bloedsuikers zo goed mogelijk te regelen en laat regelmatig je nierfunctie controleren. Dit helpt om nierproblemen te voorkomen.
Als je diabetes hebt, zijn je bloedsuikers soms lange tijd te hoog. Hierdoor kunnen de kleine bloedvaatjes in je lichaam beschadigd raken. Bijvoorbeeld in de nieren. De nieren werken dan steeds minder goed.
Wat is de oorzaak van nierproblemen bij diabetes?
Bij mensen met diabetes type 1 zijn de langdurige hoge bloedsuikers de belangrijkste oorzaak van de nierproblemen.
Mensen met diabetes type 2 kunnen ook nierproblemen krijgen. Bij hen kunnen vaak meer factoren een rol spelen dan alleen langdurige hoge bloedsuikers. Denk bijvoorbeeld aan overgewicht, een hoge bloeddruk, een hoog cholesterol of verhoogde ontsteking in het bloed. Deze dingen komen vaker voor bij mensen met diabetes type 2 dan bij mensen met diabetes type 1. En ze zijn allemaal schadelijk voor de nieren.
Wat gaat er mis als je nierschade hebt?
De nieren filteren afvalstoffen uit het bloed. De stoffen die je lichaam wel nodig heeft laten ze in het bloed zitten. Als de nieren door diabetes beschadigd raken, kunnen ze het bloed minder goed filteren. Daardoor blijven afvalstoffen in het bloed zitten, terwijl je die anders zou uitplassen. Daarnaast plas je juist veel goede stoffen uit die je lichaam wel nodig heeft, zoals eiwitten.
Wanneer ontstaan de nierproblemen?
Nierproblemen krijg je meestal niet meteen. Bij veel mensen ontstaan ze tussen de 10 en 30 jaar nadat diabetes is ontdekt. Hoe snel de nieren daarna achteruit gaan verschilt ook tussen mensen. Bij sommige mensen gaat het heel snel, bij anderen heel langzaam. Hoe dat precies komt, is nog niet helemaal bekend.
Hoe vaak komt het voor?
Naar schatting heeft 17 procent van de mensen met diabetes type 1 problemen met de nieren en urinewegen. Anderen krijgen er nooit last van. Bij een klein deel van de mensen zijn de nierproblemen zo ernstig dat ze nierdialyse of een donornier nodig hebben.
Gaan nierproblemen vaak samen met andere problemen?
Nierproblemen gaan vaak samen met andere problemen door diabetes, zoals schade aan de ogen (retinopathie). Ook daar raken de kleine bloedvaatjes beschadigd. Daarnaast leiden nierproblemen tot een hoge bloeddruk. Hierdoor raken de nieren weer verder beschadigd. En mensen met nierproblemen hebben veel vaker last van hart- en vaatziekten en leven ze korter.
Wat merk je van nierproblemen?
In het begin merk je er niets van dat je nierproblemen hebt. Vaak kom je erachter door de jaarlijkse controle bij de arts. Deze meet stofjes in het bloed en de urine die aangeven hoe het met de nieren gaat. Vaak lekt er eerst wat eiwit naar de urine. Later neemt ook de nierfunctie af. De nier kan het bloed dan minder goed filteren. Als de nierfunctie heel slecht is, kun je klachten krijgen zoals jeuk, misselijkheid en vermoeidheid.
Kun je voorkomen dat je nierproblemen krijgt? Of dat ze erger worden?
Voor mensen met diabetes type 1 zijn twee dingen heel belangrijk:
- Regel je bloedsuikers zo goed mogelijk. Hoe beter je bloedsuikerwaarden, hoe beter het is voor je nieren.
- Laat je nierfunctie elk jaar controleren door je arts of diabetesverpleegkundige. Zo ben je er op tijd bij als er nierproblemen ontstaan.
Houd daarnaast je bloeddruk goed in de gaten. Een hoge bloeddruk beschadigt de nieren namelijk nog verder. En nierschade leidt weer tot een hogere bloeddruk. Het versterkt elkaar dus. Als het nodig is kun je medicijnen gebruiken die de bloeddruk verlagen. Je arts kan deze voorschrijven.
Tot slot is het belangrijk om zo gezond mogelijk te leven. Ook dat beschermt je nieren.
- Eet niet teveel zout.
- Beweeg voldoende.
- Stop met roken.
- Wees matig met alcohol.
Heb je eenmaal nierproblemen? Ook dan zijn alle bovenstaande maatregelen van belang. En het is goed om niet te veel eiwit te eten, zoals in vlees. Daarnaast is het dan extra belangrijk dat je bloeddruk niet te hoog is.
Welke medicijnen zijn er mogelijk?
Voor mensen met diabetes type 1 zijn medicijnen die de bloedsuikers regelen het belangrijkste, zoals insuline. Daarnaast zijn er medicijnen die de bloeddruk verlagen.
Voor mensen met diabetes type 2 zijn er meer mogelijkheden. Allereerst zijn er voor hen natuurlijk medicijnen die de bloedsuikers regelen. Er zijn ook bloeddruk- of cholesterolverlagers. En er zijn nieuwe medicijnen, die onder andere verergering van de nierschade afremmen. Dat zijn de zogenaamde SGLT-2-remmers en finerenon.
Wordt er onderzoek gedaan naar nieuwe behandelingen?
Er wordt veel onderzoek gedaan naar nierproblemen bij diabetes. Allereerst naar de medicijnen die nu gebruikt worden bij diabetes type 2, zoals SGLT-2-remmers en finerenon. Onderzoekers kijken of mensen met diabetes type 1 deze medicijnen ook op een veilige manier kunnen gebruiken. Daarnaast kijken ze of er andere manieren zijn om schade aan de nieren te beperken. Ze onderzoeken bijvoorbeeld of ze de veranderingen die in de nier optreden door de hoge bloedsuikers weer stop kunnen zetten.
Niet alleen medicijnen kunnen helpen om nierschade te beperken of herstellen. Er wordt ook onderzoek gedaan naar stamcellen. Dat zijn cellen die zich kunnen ontwikkelen tot nieuwe, gezonde niercellen. En onderzoekers proberen een draagbare kunstnier te ontwikkelen.
Wat gebeurt er als de nierfunctie te ver afneemt?
Als je nieren te ver achteruitgaan, heeft het lichaam hulp nodig om het bloed goed te filteren. Dat is meestal het geval als de nieren nog maar voor 15% werken. Er zijn dan twee oplossingen: nierdialyse of een niertransplantatie.
Bij nierdialyse wordt het bloed gefilterd door een kunstnier. Dit kan op twee manieren: thuis via een buikspoeling (peritoneaal dialyse) of in het ziekenhuis via een dialyseapparaat (hemodialyse). Dialyse via een buikspoeling werkt niet voor alle patiënten. Daarnaast werkt dit vaak maar een aantal jaren. Daarna is vaak alsnog hemodialyse nodig.
Een andere oplossing is een niertransplantatie. Daarbij ontvang je een gezonde nier van een levende of overleden donor. Voor niertransplantatie van een overleden donor bestaat een wachtlijst. Soms kan een familielid, partner of kennis bij leven een nier afstaan.
Dit artikel is geschreven met medewerking van dr. Daniël van Raalte, internist-endocrinoloog in het Amsterdam UMC (locatie VUMc). Daarnaast is de website van de Nierstichting geraadpleegd.