Glucagon is een hormoon dat wordt gemaakt in de alvleesklier, net als insuline. Glucagon verhoogt de bloedsuikerspiegel wanneer die te veel zakt. Een glucagonkit is een spuitje, een soort glucagonpen, om bij een ernstige hypo de bloedsuiker te laten stijgen.
De glucagon uit de glucagon ‘hypokit’ is nodig als iemand niet meer zelf kan eten en drinken. Als je bewusteloos bent, heb je hulp nodig van iemand anders voor de injectie. Na toediening ga je je meestal snel beter voelen, maar je kunt de eerste uren wel last hebben van bijwerkingen.
In dit dossier:
- Wat is glucagon?
- Waar wordt glucagon gemaakt?
- Na diagnose te veel glucagon
- Glucagon hypokit
- Wanneer moet je glucagon toedienen?
- Wie mag glucagon toedienen?
- Hoe snel werkt glucagon?
- Wanneer werkt glucagon niet?
- Hoe is glucagon nog meer toe te dienen?
- Glucagon bij sport
- Andere toepassingen van glucagon
- Kun je glucagon meten en gebruiken naast insuline voor een scherpere instelling?
Wat is glucagon?
Om de bloedsuikerspiegel te regelen, gebruikt het lichaam twee hormonen: insuline en glucagon. Insuline is nodig om glucose uit het bloed te halen. Glucagon doet precies het tegenovergestelde: het zorgt ervoor dat opgeslagen suiker in de lever vrijkomt wanneer de bloedsuikerspiegel te laag is. Hierdoor stijgt de bloedsuikerspiegel weer.
Waar wordt glucagon gemaakt?
Bij diabetes type 1 maakt het lichaam nog gewoon glucagon aan. Glucagon komt net als insuline vrij uit de eilandjes van Langerhans, maar dan uit andere cellen: de alfacellen. En ook al liggen de eilandjes (bètacellen) onder vuur door het afweersysteem, de alfacellen worden niet aangevallen.
De werking van glucagon is precies hetzelfde als bij mensen zonder diabetes type 1. De glucagon zorgt ervoor dat je niet zomaar bij elke hypo in een coma raakt. Het lichaam kan vaak toch nog met hulp van glucagon wat opgeslagen suikers uit de lever vrij maken.
Na diagnose te veel glucagon
De alfacellen gaan bij diabetes type 1 soms zelfs wat harder werken. Als de bètacellen geen insuline meer maken, dan raken de alfacellen een beetje in de war door de ‘radiostilte’. Ze maken dan voor de zekerheid wat extra glucagon.
Iedereen met diabetes type 1 heeft daardoor in het begin te veel glucagon. Daardoor stijgt de bloedsuiker. Nog gekker: bij het eten denken de alfacellen dat ze nog wat meer glucagon moeten maken. Dat is natuurlijk niet zo handig, want daardoor stijgt de bloedsuiker nog extra.
Glucagon hypokit
Als je diabetes type 1 hebt, is het slim om een glucagonkit te hebben voor noodgevallen. Die bewaar je in de koelkast en neem je mee als je op vakantie gaat. In een hypokit zitten een injectiespuit, glucagonpoeder en een oplosmiddel. Het setje is koop onder de merknaam GlucaGen.
Wanneer moet je glucagon toedienen?
Bij een lage bloedsuiker heb je niet altijd een glucagonkit nodig. Als je merkt dat je een hypo krijgt, kun je druivensuiker, limonade of een boterham nemen. Lukt dat niet, dan helpt de kit om de bloedsuiker weer op peil te krijgen.
Veel mensen met diabetes type 1 krijgen ook wel eens een hypo zonder dat ze het merken. Bij ernstige hypo’s kun je zelfs bewusteloos raken. Je hebt dan iemand uit je omgeving nodig om glucagon te injecteren. De kit is bedoeld voor iemand die nog maar net bewusteloos is.
Wie mag glucagon toedienen?
In de stress is het vaak lastig om eerst glucagonpoeder te vermengen met een oplosmiddel, dit op te zuigen met een spuit en vervolgens te injecteren. Het is daarom belangrijk om je naasten uitleg te geven over hoe zij de kit moeten gebruiken.
In principe mag iedereen mag de glucagonspuit geven. Je hoeft niet medisch geschoold te zijn. Op de Glucagen bijsluiter staat ook hoe je de hypokit gebruikt. Bij twijfel kan degene die de injectie geeft via 112 meer uitleg krijgen.
Hoe snel werkt glucagon?
Gemiddeld werkt een injectie met glucagon na ongeveer een kwartier. In de uren na de toediening van glucagon heeft een deel van de mensen last van bijwerkingen. Ongemakken als hoofdpijn, oorpijn, oogklachten of nekpijn komen voor bij 1 op de 11 mensen, en misselijkheid veel vaker. De cijfers hierover lopen wel wat uiteen. Kinderen zijn iets gevoeliger voor misselijkheid dan volwassenen.
Wanneer werkt glucagon niet?
Als je alcohol hebt gedronken, heeft glucagon geen enkel effect. De lever is dan te druk met alcohol afbreken. Alleen een glucose-infuus in het ziekenhuis of de ambulance kan helpen bij een flinke hypo als je alcohol in je bloed hebt.
Hoe is glucagon nog meer toe te dienen?
De glucagonspuit is voor veel mensen helemaal niet handig, maar tot nu toe is het de enige manier. Daarom worden ook andere manieren onderzocht.
Neusspray
Het bedrijf Lilly ontwikkelde daarom een nieuwe manier om glucagon toe te dienen: een neusspray. Volgens onderzoek gaat toediening via een neusspray vaker goed. Het werkt voor zover bekend even snel en even goed. Helaas komen bijwerkingen nog steeds voor met de neusspray.
Kunstalvleesklier
Glucagon wordt ook toegepast in een kunstalvleesklier die op dit moment wordt ontwikkeld door het Nederlandse bedrijf Inreda. In tegenstelling tot een insulinepomp, die alleen insuline toedient, doet de kunstmatige alvleesklier van Inreda de werking van een echte alvleesklier na. Naast insuline gebruikt hij ook glucagon als dat nodig is.
Via een gel
Onderzoekers kijken ook naar glucagon in een gel, die je voor de nacht inneemt om hypo's in je slaap mee op te vangen. Dat onderzoek is nog wel in een beginstadium.
Glucagon bij sport
Glucagon lijkt een nieuwe oplossing voor hypo’s tijdens het sporten. Niet als noodoplossing, maar bij elke training. Onderzoekers zagen dat een injectie met een kleine dosis glucagon hypo’s beter voorkomt dan een verlaging van insuline. Voor deze toepassing van glucagon is nog wel meer onderzoek nodig.
Andere toepassingen van glucagon
Een heel ander idee dat wetenschappers testen, is het remmen van glucagon. Dit is niet interessant bij een lage bloedsuiker, maar juist bij een hoge. Het medicijn REMD-477 remt de werking van glucagon en blijkt te zorgen voor betere bloedsuikerwaarden bij mensen met diabetes type 1. Dat lukt mogelijk bij sommige mensen ook met een middel dat bij diabetes type 2 wordt gebruikt, GLP-1.
Kun je glucagon meten en gebruiken naast insuline voor een scherpere instelling?
Helaas kun je glucagon (nog) niet zelf dagelijks gebruiken in aanvulling op insuline. De kunstalvleesklier van Inreda gebruikt wel glucagon naast insuline. Maar daarvoor berekent een computer voortdurend precies de juiste hoeveelheid. Dat is handmatig niet te doen.
Je kunt ook niet zelf meten hoeveel glucagon je zelf hebt op een bepaald moment, bijvoorbeeld als houvast voor een dagelijkse behandeling. Het zou ook geen zin hebben om dat te laten meten in een lab. Want de hoeveelheid glucagon in het lichaam is niet constant. Op elk moment van de dag is die weer anders. Mogelijk komt er wel een tijd dat je een klein 'pufje' glucagon neemt bijvoorbeeld voor het sporten, tegen hypo's, maar dat moet verder worden getest.
Kortom, glucagon is een onmisbaar hormoon als tegenhanger van insuline. Bij een ernstige hypo kan een injectie met glucagon je eruit halen en glucagon is essentieel in een kunstalvleesklier. En misschien is glucagon in de toekomst ook nog op andere manieren te gebruiken.
Voor het laatst geüpdatet: 09-06-2022
Op de hoogte blijven?
Ontvang elke 2 weken nieuws over diabetes type 1 per e-mail, met alleen artikelen die voor jou interessant zijn. Maak eenvoudig in 1 minuut een account aan en geef je interesses aan!