Beste lezer,
Mij, mondhygiënist én echtgenoot en moeder van een dochter met diabetes type 1, is gevraagd om een blog te schrijven over mondzorg en dan liefst te komen met praktische tips. Het is een flink verhaal geworden. Dit omdat ik nogal een kletskous ben én omdat er veel te vertellen is over mondgezondheid en wat daar zoal mee gemoeid is. Ook als het gaat om mondgezondheid bij mensen met diabetes type 1. Lage bloedsuikers vragen om veel en vaak inname van koolhydraten en hoge bloedsuikers zorgen ervoor dat je speeksel verandert en zijn werk niet meer afdoende doet. Dus hier gaat ie, hopelijk is het duidelijk en boeiend genoeg om helemaal uit te lezen. Alvast bedankt voor jullie aandacht. Namens mij en jullie tanden en tandvlees…
Als mondhygiënist ben ik zo’n dertig uur per week bezig met het gebit van andere mensen. Ouderen, jongeren, mensen met gezondheidsproblemen, psychische problemen en personen die fluitend door het leven gaan. Heerlijk is het om contact te hebben met al deze mensen en heerlijk is het ook om ze te ondersteunen in hun proces naar een gezonde mond.
Ondersteuning die wij als mondhygiënist vol trots als maatwerk leveren. Dit maatwerk betekent veel en vooral goed naar mensen luisteren en ze daar waar kan helpen om hun gedrag wat betreft hun mondzorg te verbeteren. Soms met grote sprongen, ondersteunt door vele lange behandelingen en soms met kleine stapjes.
Natuurlijk horen hier ook mensen bij met diabetes type 1. En net zoals mensen met hart en vaatziekten, overgewicht, Parkinson, MS, Crohn en ga zo maar door, behandelen we deze mensen niet als groep maar ieder als individu. Want iedereen heeft zo zijn, haar of hen eigen manier van leven en dus is bijvoorbeeld gedragsverandering voor iedereen anders in te zetten. Hoe weet je nou of je als mens goed bezig bent als het gaat om het verzorgen van je gebit?
Gezond tandvlees
Dit is niet altijd gemakkelijk omdat je niet altijd goed geïnformeerd bent over wat nou precies gezond is en als dit wel zo is je niet écht goed in je eigen mond kunt kijken. Gezond tandvlees is tandvlees dat niet gaat bloeden als je dit poetst of met bijvoorbeeld tandenstokers aan het reinigen bent. Helaas bloedt ongezond tandvlees ook niet als je het niet aanraakt en dit is nu net het probleem.
Net onder de rand van het tandvlees, op de overgang van je tand naar je tandvlees is het een feest van bacteriën. Bacteriën die voor schade aan je tanden en kiezen (gaatjes) en tandvlees (ontsteking van het steunweefsel van je tand) kunnen zorgen. Als je deze bacteriën niet wegpoetst en weghaalt met bijvoorbeeld een tandenstoker of rager dan kunnen zij hun gang gaan en krijg je dus gaatjes en gezwollen, ontstoken tandvlees.
Wanneer je dit goed gaat poetsen gaat het in eerste instantie bloeden. Stop je omdat je daarvan schrikt, dan geef je de bacteriën opnieuw de kans om de boel kapot te maken. Poetsen doe je dus twee keer per dag op de rand van je tand en het tandvlees en als het bloedt ga je hier elke dag mee door totdat je na ongeveer twee weken merkt dat het bloeden tijdens het poetsen is opgehouden.
Dit stoppen met bloeden is de directe beloning. Je lichaam krijgt door dat er geen schadelijke bacteriën zijn en de ontstekingsreactie (het bloeden) stopt. Mooi meegenomen is dan dat eventuele gaatjes geen kans krijgen. Want, geen bacteriën, geen problemen.
Ruimte tussen tanden en kiezen
Verder, want hier houdt het niet op, moeten we de ruimte tussen de tanden en kiezen goed schoonhouden. Deze zijn minstens zo belangrijk en helaas kun je daar met de tandenborstel niet bijkomen. Hiervoor zijn dus tandenstokers, kunststof stokers en ragers uitgevonden. Hoe weet je nu wat je moet gebruiken? Je neemt de stoker of rager die de ruimte tussen je tanden en kiezen zo volledig mogelijk opvult zodat alle bacteriën die tegen de rand zitten ook verwijderd worden. Dit kan betekenen dat je vaak twee of drie verschillende stokers moet gebruiken om alle ruimtes tussen je tanden en kiezen goed schoon te krijgen. Ook bij het gebruik van de stokers kan je tandvlees gaan bloeden. Ook nu helpt het om het ééns per dag vol te houden zodat het bloeden na een week of twee zal verdwijnen.
Eetmomenten en diabetes type 1
Nu we het stukje bacteriën onder de knie hebben is het tijd voor maatwerk. Bij het begeleiden van een persoon met diabetes type 1 gaat het ook om de eetmomenten. Idealiter heb je maximaal zeven eet- of drinkmomenten per dag. Dit zodat de zuurgraad in het speeksel tussen de maaltijden weer neutraal kan worden. Als de zuurgraad laag blijft lost het tandglazuur op. Het is daarom belangrijk dat de zuurgraad steeds weer wat naar boven gaat zodat het tandglazuur kan herstellen er geen gaatjes ontstaan.
Ik hoef iemand met type-1 diabetes niet uit te leggen dat die ‘zeven momenten per 24 uur’ niet altijd haalbaar is. Wat wij als mondhygiënisten wel kunnen doen is uitleggen wat de ideale situatie is en eventueel meedenken over bijvoorbeeld poetsen na een hypo in de nacht. Dit omdat je in de nacht minder speeksel hebt en je gebit dan minder natuurlijk beschermd wordt. Alles wat je dan laat zitten heeft meer kans om de tanden en kiezen kapot te maken.
Mondspoeling
Tot slot is het een goed idee om het gebit een keer per dag te spoelen met een fluoride houdende mondspoeling. Dit is zeker belangrijk wanneer je veel hypo’s hebt die je met voedsel weg moet zien te krijgen, of als je gedurende lange tijd hoge bloedsuikers hebt waardoor je speeksel minder goed is in het herstellen van de zuurgraad. Belangrijk is om dan wat vaker naar je tandarts of mondhygiënist te gaan. Leg je tandarts of mondhygiënist uit hoe je dagritme er uitziet en school deze in het leven van iemand met diabetes type 1. Je tandarts kan dan bijvoorbeeld besluiten om wat vaker foto’s te maken en zo kleine gaatjes sneller op te sporen en te monitoren of wat frequenter bijvoorbeeld een fluoridelak aan te brengen of te gaan poetsen met een tandpasta met een hoger percentage aan fluoride.
Zo beste lezer, hoe gaat het nu? Is het me gelukt om jullie wat meer te leren over de mondgezondheid? Mocht dit niet zo zijn schroom dan niet om contact op te nemen met je mondhygiënist of, als je die niet hebt, er een op te zoeken. Zij zijn rechtstreeks toegankelijk én de tandheelkundige hulp voor kinderen tot achttien jaar wordt volledig vergoed door je zorgverzekeraar. ;-)